Шифрлэлтийн төрлүүд: Олон Үсгийн Орлуулган Шифр(Polyalphabetic substitution cipher)
1. Орлуулагч (Substitution) Шифрийн Аргууд Өнөөдрийн дугаараар тодруулсныг нь буюу Олон үсгийн орлуулган шифрлэлт-г тайлбарлах болно. Юун түрүүнд үсэг гэдгээр бид Цагаан толгойг төлөөлүүлж хэлж байгаа шүү. Гэж юу вэ? Олон үсгийн шифрлэлтийн арга (Polyalphabetic Cipher) нь үсгүүдийг нэг тогтсон цагаан толгойгоор бус уламжлалтаас өөр өөр олон цагаан толгой ашиглан шифрлэдэг. Энэ арга нь давтагдах […]
Плэйфэйр(PlayFair) шифрлэлт гэж юу вэ?
Урьд бид Полибиус квадрат-н талаар тайлбарлаж байсан. Харин Плэйфэйр арга нь энэ аргыг сайжруулсан нэгэн хувилбар юм. Таньдагаар нь өмнөх квадрат дээрээ тайлбарлая. Гэж юу вэ? Playfair шифрийг 1854 онд Чарльз Уитстон боловсруулсан бөгөөд криптографийн салбарт өргөн хэрэглэгдэж байсан хос үсэгт шифрлэлтийн (digraph cipher) нэг төрөл юм. Энэ нь нэг үсгээр бус хоёр үсгээр шифрлэдэг […]
Математик тулаан III хэсэг (by Yamcha)
Математикийн олон гишүүнтийн ерөнхий томьёоны талаарх нэгэн түүх – Азгүй Галуа “5-с дээш зэргийн олон гишүүнтийн хариунд ерөнхий томьёо оршин байхгүй” болох нь Абелийн гараар тийнхүү батлагдав. Гэвч, “ерөнхий томьёо оршин байхгүй” гэж буй нь, нэг ёсондоо 5-с дээш зэргийн олон гишүүнт бүгд бодох боломжгүй гэсэн үг бус, хэлбэрээсээ хамаараад зарим төрлийн тэгшитгэлд томьёо байж […]
Математик тулаан II хэсэг (by Yamcha)
Математикийн олон гишүүнтийн ерөнхий томьёоны талаарх нэгэн түүх – Суут Абель Өмнөх хэсэгт бид 3 зэргийн олон гишүүнтийн томьёо, 4 зэргийн олон гишүүнтийн томьёонуудыг тойрсон түүхийг харуулсан бол 5 зэргийн олон гишүүнтийн томьёо гэж бий болов уу? “3, 4-ийнх байдаг юм чинь 5-ынх ч бас байж л таараа биз” гэж бодох нь хүний араншин гэлтэй. […]
Компьютер загварчлал, симуляци (Computer Simulation) Парт 1
Гэж юу вэ? Компьютер симуляци гэдэг үгийг хүмүүс сонсвол хэтэрхий хүндээр бодож магадгүй. Угаас хэрэглээнд маш цогцоор том системүүдэд ашигладаг тул тэр нь ч аргагүй. Гэвч угтаа яаж бодит ертөнц дээрх зүйлийг компьютероор бодуулах вэ? л гэдэг асуудал. Симуляци буюу загварчлал нь “Бодит үйл ажиллагаа, үр дүнг урьдчилан таамаглахад зориулагдсан компьютер дээр хийгдэх математик загварчлалын […]
Шинэ бичвэрүүд
ChatGPT ба эелдэг үгийн з 2025-04-22
Meta компанийн гайхалта 2025-04-20
