API нь нэг программыг нөгөө программтай харилцах боломжийг олгодог дүрэм, протоколуудын цогц юм. API нь хүсэлт хэрхэн илгээгдэх, хариу нь ямар байх, мэдээлэл хэрхэн солигдохыг тодорхойлдог. API архитектурыг ихэвчлэн клиент болон серверийн хувьд тайлбарладаг. Хүсэлт илгээж буй программыг клиент, хариу илгээж буй программыг сервер гэж нэрлэдэг.
2. API-ийн Төрлүүд
API нь хэд хэдэн төрөлтэй бөгөөд ашиглах орчноосоо хамааран дараах байдлаар ангилагдана.
2.1 Веб API (Web API)
Интернэтийн сүлжээгээр ажилладаг API бөгөөд HTTP протокол ашигладаг.
- REST API (Representational State Transfer) – Өнөө үед хамгийн түгээмэл ашиглагддаг API загвар.
- SOAP API (Simple Object Access Protocol) – Өндөр хамгаалалт шаардсан бизнесийн API-д хэрэглэгддэг.
- GraphQL API – Facebook-ээс хөгжүүлсэн өгөгдөл асуух уян хатан API.
2.2 Сан (Library) API
Программчлалын хэл эсвэл хүрээнд (framework) тодорхой функцуудыг ашиглах боломжийг олгодог.
- Жишээ: NumPy (Python), jQuery (JavaScript), TensorFlow (Machine Learning).
2.3 Үйлдлийн Системийн API (Operating System API)
Программ хангамж үйлдлийн системийн боломжуудтай харилцах боломж олгодог.
- Windows API – Windows үйлдлийн системийн функцүүдтэй ажиллана.
- POSIX API – UNIX/Linux дээр ажилладаг программуудад зориулагдсан.
2.4 Техник Хангамжийн API (Hardware API)
Компьютерын төхөөрөмжүүдтэй холбогдох боломжтой API.
- DirectX API – График карттай харилцахад ашиглагдана.
- OpenGL API – 3D график рендерлэх.
3. Веб API-ийн Бүтэц, Ажиллах Зарчим
Ихэнх веб API нь клиент-серверийн загвар дээр ажилладаг.
3.1 API-ийн Үндсэн Бүтэц
- Клиент (Client) – Өгөгдөл хүсэх программ (жишээ нь, веб хөтөч, гар утасны апп).
- Сервер (Server) – Хүсэлтийг хүлээн авч боловсруулан хариу илгээдэг.
- Endpoint (Төгсгөл цэг) – Клиентээс API рүү хандах URL.
3.2 HTTP Аргууд (Methods)
- GET – Өгөгдөл авах
- POST – Өгөгдөл үүсгэх
- PUT – Өгөгдөл шинэчлэх
- DELETE – Өгөгдөл устгах
4. API-ийн Баталгаажуулалт (Authentication & Security)
API-ийг зөвхөн зөвшөөрөгдсөн хэрэглэгчид ашиглах боломжтой байх ёстой.
- API Key – API руу хандах тусгай түлхүүр.
- OAuth 2.0 – Google, Facebook зэрэг гуравдагч этгээдийн нэвтрэлтийн систем.
- JWT (JSON Web Token) – Token ашиглан хэрэглэгчийг таних.
Цаашид API нь улам бүр хөгжиж, илүү ухаалаг, аюулгүй, автоматжуулсан хэлбэрт шилжих төлөвтэй байна. Жишээ нь:
AI (Хиймэл оюун ухаан) ба API – Машин сургалтын загварууд API-аар дамжуулан өгөгдөл боловсруулах.
Cloud API – Үүлэн тооцооллын API-ууд улам бүр хөгжиж, байгууллагууд API-ийг ашиглан үйлчилгээгээ өргөтгөх.
Zero Trust Security API – Аюулгүй байдлын өндөр стандартад нийцсэн API хөгжүүлэх.
6.5 Дүгнэлт
API нь программчлалын салшгүй хэсэг бөгөөд зөв зохион байгуулалт, сайн баримтжуулалт нь хөгжүүлэгчдэд API-г хэрэглэхэд илүү ойлгомжтой, хялбар, аюулгүй болгодог. Зөв API хөгжүүлэх нь системүүдийн интеграцийг хурдасгаж, хөгжүүлэлтийн ажлыг хялбаршуулж, бизнесийн өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх чухал хүчин зүйл юм.
